Κάστρο χτισμένο σε ύψος 62 μ. πάνω από τον κάμπο του Ξηροκάμπου στη Λέρο. Ονομάζεται και «Παλαιόκαστρο» και, σε έγγραφο του 1089, ταυτίζεται με το κάστρο των Λεπίδων. Ελάχιστα μέρη διασώζονται σήμερα.
Το Βυζαντινό Κάστρο και η κληρονομιά των Ιπποτών
Ήταν αρχαίο κάστρο που χρησιμοποιήθηκε και κατά τα Βυζαντινά χρόνια καθώς και στον καιρό των Ιπποτών της Ρόδου. Μεγάλο μέρος των μεσαιωνικών προσθηκών καταστράφηκαν τη δεκαετία του 1950.
Ιστορία
Όταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός παραχώρησε στον όσιο Χριστόδουλο, ιδρυτή της μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου Πάτμου, το κάστρο του Παντελίου, διέθεσε το κάστρο των Λεπίδων στους κατοίκους της Λέρου, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής.
Η Έξωση των Κατοίκων από το Παντέλι
Σε έγγραφο του 1089 καταγράφεται η έξωση των κατοίκων από το κάστρο Παντελίου και η παραχώρηση σε αυτούς του Παλιόκαστρου στον Ξερόκαμπο.Από αυτό συμπεραίνεται ότι κατά τη Βυζαντινή περίοδο εδώ υπήρχε κάστρο, το οποίο σίγουρα θα χρησιμοποιήθηκε και από τους Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη κατά τον 14ο-16ο αιώνα. Αρκετά αργότερα το κάστρο μετασχηματίστηκε σε μοναστήρι, κατάλοιπο του οποίου είναι το παρεκκλήσι της Παναγίας που είναι κτισμένο στη θέση ενός παλιότερου, μεγαλύτερου ναού.
Ο αρχικός πυρήνας του Παλιόκαστρου Λεπίδων ήταν ένα αρχαίο κάστρο, πιθανότατα της Ελληνιστικής περιόδου. Υπολείμματα της τοιχοποιίας του αρχαίου κάστρου διακρίνονται στη βάση των ερειπίων της μάντρας του μεταγενέστερου μοναστηριού.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο είχε εγκατασταθεί εδώ ιταλικό πολυβολείο. Οι εργασίες που έγιναν τότε αλλοίωσαν το παλιό κάστρο.Το κάστρο καταστράφηκε οριστικά κατά τη δεκαετία του 1950, όταν ένας ιερέας θέλησε να μετατρέψει τον χώρο σε νεκροταφείο και για το σκοπό αυτό κατέστρεψε τις μεσαιωνικές προσθήκες του κάστρου. Σώθηκε μόνο μέρος των τειχών και του ελληνιστικού πύργου που είχαν ενσωματωθεί στον περίβολο του μοναστηριού.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Τα μέρη της οχύρωσής του που διακρίνονται μέχρι σήμερα ανάγονται τουλάχιστον στα ελληνιστικά χρόνια, χωρίς να αποκλείεται και η χρήση του στη μεσοβυζαντινή και την ιπποτική περίοδο. Το τείχος σώζεται μέχρι το ύψος των 2,50 περίπου μ., ενώ εντός της οχύρωσης σώζεται ακόμη μεταβυζαντινή εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία.
