Η Λέρος, ένα από τα όμορφα νησιά της Δωδεκανήσου, φιλοξενεί το επιβλητικό Κάστρο της Παναγίας, γνωστό και ως Κάστρο του Παντελίου. Πρόκειται για ένα βυζαντινό κτίσμα του 11ου ή 12ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Πύτιος ή αλλιώς Απυτίκι, στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, σε υψόμετρο 150 μέτρων. Η έκταση του κάστρου είναι περίπου 10 στρέμματα και, σύμφωνα με τον Διονύσιο Οικονομόπουλο, θεωρούνταν οχυρότατο και απόρθητο.
Ιστορική Ανασκόπηση
Το κάστρο περιβάλλεται από τρεις σειρές τειχών που προστατεύουν την κορυφή του λόφου. Από το 1087, συνδέεται με τον Όσιο Χριστόδουλο, ιδρυτή της Μονής Πάτμου, σύμφωνα με το χρυσόβουλο διάταγμα του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού. Το κάστρο, κατά την παραλαβή του από τον Όσιο Χριστόδουλο, ήταν σε πολύ κακή κατάσταση, περιλαμβάνοντας μόνο το περιτοίχισμα, εκκλησία με κελιά και λιγοστά ερειπωμένα κτίσματα.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, το κάστρο γνώρισε πολλές κατακτήσεις. Στον 13ο αιώνα, οι Γενουάτες και αργότερα οι Ενετοί κατέλαβαν τη Λέρο. Το 1309, οι Ιωαννίτες Ιππότες κατέλαβαν και οχύρωσαν το νησί, κάτι που επιβεβαιώνεται από τα επτά οικόσημα σε διάφορες θέσεις των οχυρώσεων. Στα μέσα του 15ου αιώνα έγιναν εργασίες ενίσχυσης του κάστρου υπό την ηγεσία του Ιωαννίτη Ιππότη Fandino Cuerini, κυβερνήτη του νησιού.
Τουρκοκρατία και Ενετική Κατοχή
Το 1505, ο Σουλτάνος Βαγιαζίτ έστειλε τον αρχιπειρατή Κεμάλ Ρέις με μεγάλη ναυτική δύναμη να πολιορκήσει τη Ρόδο και τα υπόλοιπα νησιά της Δωδεκανήσου, αλλά χωρίς επιτυχία. Το 1508, ο Κεμάλ Ρέις επανέλαβε την προσπάθεια, κατευθυνόμενος προς τη Λέρο, αλλά και πάλι απέτυχε να καταλάβει το νησί, καθώς οι κάτοικοι, υπό την ηγεσία του φρούραρχου Paolo Simeoni, επιδεικνύοντας απίστευτο θάρρος, προσποιήθηκαν ότι ήταν Ιππότες της Ρόδου.
Τελικά, στις 24 Δεκεμβρίου 1522, μετά την πολιορκία της Ρόδου, η Λέρος παραδόθηκε ειρηνικά στους Οθωμανούς. Η τουρκική κατοχή διήρκησε μέχρι το 1912, όταν η Λέρος πέρασε σε ιταλική κτήση μετά τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο. Οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν το κάστρο σαν στρατώνα και παρατηρητήριο, κάνοντας ορισμένες οικοδομικές επεμβάσεις.
Η Παναγία του Κάστρου
Ο ναός της Παναγίας, στην δυτική πλευρά του κάστρου, αποτελεί σημαντικό θρησκευτικό και πνευματικό σύμβολο για τους κατοίκους της Λέρου. Η εκκλησία, η οποία καταστράφηκε κατά τον βομβαρδισμό του 1943 από τους Γερμανούς και ξαναχτίστηκε μετά τον πόλεμο, φιλοξενεί το πλούσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1745 και τρεις υπέροχες εικόνες του 16ου αιώνα.
Η Παναγία του κάστρου θεωρείται προστάτιδα του νησιού και των ναυτιλλομένων. Κάθε Δεκαπενταύγουστο, στη γιορτή της, διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι. Στο εσωτερικό του κάστρου, βρίσκονται επίσης η Φραγκοκλησιά και πέντε σωζόμενες εκκλησίες. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας εμφανίστηκε θαυματουργικά στην πυριτιδαποθήκη του κάστρου ανάμεσα σε δύο αναμμένες λαμπάδες.
Εκπαιδευτικό και Πολιτιστικό Κέντρο
Από το 1726 έως τα μέσα του 18ου αιώνα, στο κάστρο λειτουργούσε σχολή που ιδρύθηκε από τον Λέριο Μοναχό Δαμασκηνό, με πλούσια βιβλιοθήκη σε χειρόγραφα και έντυπα βιβλία. Σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν τα αναστηλωμένα κτίσματα που φιλοξενούν το πλούσιο σκευοφυλάκιο του ναού.
Τι να Επισκεφτείτε
Το εκκλησιαστικό μουσείο του κάστρου είναι ένα από τα πιο αξιόλογα αξιοθέατα, με σπάνια χειρόγραφα, ιερά βιβλία, πολύτιμες εικόνες, ιερά άμφια και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα. Επιπλέον, οι υπόγειες αποθήκες και οι δεξαμενές νερού του κάστρου προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία στους επισκέπτες.
Το Κάστρο της Παναγίας στη Λέρο δεν είναι μόνο ένα σημαντικό ιστορικό μνημείο αλλά και ένα ζωντανό κομμάτι της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς του νησιού, αξίζει να το επισκεφτείτε και να ανακαλύψετε την πλούσια ιστορία και τη μαγεία του.
Έτοιμοι να ξεκινήσετε το ταξίδι σας στο Κάστρο της Παναγίας; Ελέγξτε αυτό το άρθρο για αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με το πώς να ανέβετε στο κάστρο και να αξιοποιήσετε στο έπακρο την επίσκεψή σας.
