Εάν η Λέρος έπρεπε να λάβει κάποιο χαρακτηρισμό από τους ταξιδευτές που την επισκέπτονται, τότε σίγουρα οι περισσότεροι θα την χαρακτήριζαν ως το νησί που θρύλος βρίσκει την πραγματικότητα.Δεμένη πολύ στενά με την βυζαντινή της παράδοση, πολλά μέρη της Λέρου χαρακτηρίζονται από ιστορίες-θρύλους, οι οποίοι συνήθως συνδέονται με την θάλασσα, την θάλασσα που πάντα αποτελούσε διέξοδο και τροφό των νησιωτών από αρχαιοτάτων χρόνων. Ένας τέτοιος θρύλος συνοδεύει και ένα μοναδικό ξωκλήσι στην άκρη του Ξηροκάμπου της Λέρου, την Παναγιά Καβουράδαινα.
Ήδη ο χαρακτηρισμός είναι μοναδικός: η Παναγία απεικονίζεται στο εσωτερικό ενός μεγάλου κάβουρα, όντας η μόνη εικόνα της Παναγιάς με το συγκεκριμένο μοτίβο.
Φυσικά, αυτή η ιδιαιτερότητα δεν μπορεί να στερείται και της αντίστοιχης ιστορίας. Δυο βασικοί θρύλοι έχουν διασωθεί στη συλλογική μνήμη σε σχέση με την εικόνα. Στον πρώτο, ένας ψαράς από την Κάλυμνο «ψάρεψε» την εικόνα από την θάλασσα μαζί με όστρακα και κάβουρες, ωστόσο σύντομα η Παναγία, σε όραμα που είχε ο ψαράς ενώ κοιμόταν, τον προέτρεψε να επιστρέψει την εικόνα εκεί που την βρήκε και να χτίσει στον ίδιο τόπο ένα εκκλησάκι, όπως και έκανε. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η εικόνα ανακαλύφθηκε από έναν ντόπιο ψαρά, όταν τραυματίστηκε άσχημα από τις δαγκάνες ενός κάβουρα. Καθώς κοίταξε ανάμεσα στα βράχια, αντίκρισε την εικόνα φρουρούμενη από κάβουρες. Προσευχόμενος, το χέρι του θεραπεύτηκε και αποφάσισε να επιστρέψει την εικόνα στο χωριό του. Ωστόσο, το ίδιο βράδυ είδε όραμα, όπου η Παναγιά του ζητούσε να επιστρέψει την εικόνα εκεί που την βρήκε, πράγμα που εν τέλει έγινε με τρόπο θαυματουργό, αφού το επόμενο πρωί η εικόνα είχε εξαφανιστεί απ’ το χωριό και επέστρεψε στην αρχική της θέση, όπου και οι ντόπιοι έχτισαν το μικρό ξωκλήσι.
Όποια κι αν είναι η πραγματική εκδοχή, ένα πράγμα παραμένει κοινό: το παραθαλάσσιο μονοπάτι στην άκρη του Ξηροκάμπου οδηγεί σε ένα συγκλονιστικό σκηνικό, σε ένα εκκλησάκι κυριολεκτικά χτισμένο μέσα στους βράχους. Εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς όντως η εικόνα θα μπορούσε να προστατεύεται από μεγάλους κάβουρες κατά την ώρα της ανακάλυψής της – αρκεί κανείς να αντικρίσει το άγριο τοπίο, ιδιαιτέρως κατά το ηλιοβασίλεμα, ώστε να ταξιδέψει πίσω στο χρόνο.
Στο εσωτερικό του το εκκλησάκι είναι εξαιρετικά λιτό και εύκολα μπορεί κανείς να διακρίνει τα άγρια βράχια πάνω στα οποία δομήθηκε η Παναγιά. Οριακά χωράει ένας ενήλικας εκεί μέσα – ο χώρος είναι εξαιρετικά αφιερωμένος στην Παναγία, η οποία δεσπόζει σε κεντρική θέση. Αν και τόσο «απλοϊκός», ο χώρος αποπνέει μια ιδιαίτερη ευλάβεια, την ίδια ευλάβεια με την οποία οι ψαράδες τίμησαν την εικόνα, την ίδια ευλάβεια με την οποία προσεύχονταν ανά τους αιώνες οι πιστοί στο εκκλησάκι, την ίδια ευλάβεια που νιώθει κανείς, όταν επισκέπτεται μέρη γεμάτα ιστορίες και θρύλους…
