Στις 26 Σεπτεμβρίου 1943, το ελληνικό αντιτορπιλικό “Βασίλισσα Όλγα” γνώρισε μια τραγική μοίρα στο Αιγαίο Πέλαγος. Κάτω από σφοδρή γερμανική αεροπορική επίθεση, το πλοίο χτυπήθηκε από πολλαπλές βόμβες, προκαλώντας μια καταστροφική έκρηξη που στοίχισε τη ζωή στους περισσότερους από το πλήρωμά του. Ωστόσο, μέσα στο χάος και την καταστροφή, μια χούφτα γενναίων ναυτών επέζησε, οι ιστορίες τους για θάρρος, αντοχή και το αθάνατο πνεύμα του ελληνικού λαού αντηχούν μέσα στα χρόνια.
Αυτή η συλλογή από άμεσες αφηγήσεις προσφέρει μια συγκινητική εικόνα στις δύσκολες εμπειρίες εκείνων που βίωσαν firsthand την βύθιση της “Βασίλισσας Όλγας.” Μέσα από τα λόγια επιζώντων όπως ο Δημήτριος Ματάλας, ο Εμμανουήλ Γουργουρής και ο Ιωάννης Βαρελάς, μεταφερόμαστε πίσω σε εκείνη τη μοιραία ημέρα, μαθαίνοντας για τον φόβο, την ταλαιπωρία και την αδιάκοπη αποφασιστικότητα που τους επέτρεψε να αναδυθούν από τα βάθη της τραγωδίας.
Δημήτριος (Ντίμης) Ματάλας – Σημαιοφόρος
Στις 19 Σεπτεμβρίου 1943, τρεις μέρες μετά την παράδοση του Ιταλικού Στόλου στην Αλεξάνδρεια, ξεκινήασμε για την πρώτη αποστολή στα Δωδεκάνησα. Ήτανε τέσσερα αντιτορπιλικά, τα τρία αγγλικά και το «Βασίλισσα Όλγα».
Φεύγοντας από το Αιγαίο, πήγαμε στη Χάιφα..Στη Χάιφα, μας φορτώσανε στρατό και πήγαμε για πρώτη φορά, μπήκαμε στην Λέρο. Ήταν η πρώτη φορά που βλέπανε ελληνική σημαία στη Λέρο.
Μετά την Λέρο, γυρίσαμε στην Αλεξάνδρεια και εκεί, εκτάκτως, διαταχθήκαμε να φύγουμε… Ήρθε αργά το βράδυ η διαταγή, ότι το πρωί θα φύγουμε μαζί με το Intrepid, για το Αιγαίο. Και πήγαμε κατευθείαν Λέρο, όπου φτάσαμε στις 7 το πρωί της 26ης Σεπτεμβρίου. Δέσαμε στην τσαμαδούρα, εμείς και το Intrepid… Εγώ είχα βάρδια στο κατάστρωμα, ο μικρότερος ήμουνα, βάλ’ τον βάρδια.. Οι άλλοι είχαν πέσει να κοιμηθούνε και ορισμένοι καθόντουσαν στο καρέ, κάτω και ακούγανε την λειτουργία, ήταν Κυριακή, την λειτουργία από την Μητρόπολη των Αθηνών, στο ραδιόφωνο…
Στις 10 παρά 2 λεπτά, βλέπω να ξεπροβάλουνε εννέα αεροπλάνα απ’ το βουνό. Ώσπου να προλάβω να τους ειδοποιήσω, πέφτουν οι πρώτες βόμβες, οι οποίες δεν μας πέτυχαν. Χτυπήσαν όμως το Αγγλικό, το Intrepid και έσπασαν έναν ατμαγωγό σωλήνα και έβγαινε ένας θόρυβος οργισμένος , ο ατμός του… Και εγώ έτρεξα να πάω στην θέση μου.. Ήμουν επικεφαλής τεσσάρων αντιαεροπορικών Oerlikon, που ήτανε ανάμεσα στις δύο τσιμινιέρες… Πήγα στην θέση μου, εκείνη την ώρα που έτρεχα, ακούω πολυβολισμούς. Εκ των υστέρων έμαθα ότι αυτός ο πολυβολισμός σκότωσε τον Κυβερνήτη. Ο πρώτος άνθρωπος που σκοτώθηκε στο πλοίο ήταν ο Κυβερνήτης…
Σε μια στιγμή νιώθω κάτι να με σηκώνει στον αέρα. Έπεσα κάτω, έχασα τις αισθήσεις μου για δυο – τρία λεπτά, με πλάκωσαν σιδερικά… Όταν συνήλθα, είδα ότι ήμουν αρτιμελής..
Και δεν έβλεπα τίποτα άλλο παρά πτώματα αποκεφαλισμένα… Και οι οκτώ άνδρες που ήσαν στα τέσσερα αυτά αντιαεροπορικά σκοτώθηκαν. Και εγώ που ήμουνα στην μέση, γλίτωσα…
Ξαφνικά ακούγεται ένα «κρακ»…Το πλοίο κόβεται στα δύο και αρχίζει να βουλιάζει. Εκείνη την στιγμή ακούστηκε και μια φωνή «Εγκατάληψις πλοίου»… Και μετά δεν υπήρξε ούτε μια πράξη που να δείχνει πανικό, φόβο… Και με θαυμαστή αλληλεγγύη, ο ένας βοηθούσε τον άλλον και το επιστέγασμα ήτανε ότι την ώρα που το πλοίο χανότανε τελείως, το «κοράκι» της πλώρης χανότανε από την επιφάνεια, ακούστηκε μια κραυγή, «Ζήτω η Όλγα» και αυτη την κραυγή την επανέλαβαν οι 120 άνθρωποι που χαροπάλευαν μέσα στο νερό, στη θάλασσα που καιγότανε, «Ζήτω η Όλγα».
Εμμανουήλ Γουργουρής – Ανθυποπλοίαρχος Ιατρός
Κοιμόμουν στη γέφυρα, όταν ένα ξαφνικό πανδαιμόνιο, από πολυβολισμούς, εκρήξεις τρομερές και ο συναγερμός, με ξύπνησε. Βγήκα από το καρέ και έσπευσα προς την πολεμική μου θέση, το θεραπευτήριο του πλοίου. Τρέχοντας είδα από ένα φινιστρίνι το αγγλικό αντιτορπιλικό INTREPID να καίγεται, λίγο μακρύτερα από το καράβι μας. Ενα απαίσιο σφύριγμα από τον ατμό των μηχανών του, που ξέφευγε και πεταγόταν σε μεγάλο ύψος έκανε ακόμη πιο αγωνιώδεις τις στιγμές.
Τα βογκητά των πληγωμένων ακούγονταν απ’ όλα τα μέρη του πλοίου και μπερδεύονταν με τις ψαλμωδίες της λειτουργίας, που συνέχιζε να μεταδίδει το εγκαταλελειμμένο στο υπόφραγμα των υπαξιωματικών ραδιόφωνο.
Το κατάστρωμα της «ΟΛΓΑΣ» είχε μεταβληθεί πλέον σε μια πραγματική κόλαση. Κραυγές πόνου ακούγονταν απ’ όλες τις θέσεις, από την γέφυρα, από το καμπούνι, από την πλώρη ως την πρύμνη.
Ένας από τους πυροβολητές ο οποίος καιγόταν σαν πυροτέχνημα, έβγαλε μόνο μερικές σπαρακτικές κραυγές και μετά σιώπησε για πάντα.
Πιο πέρα το σώμα ενός χειριστή πυροβόλου είχε πιαστεί ανάμεσα σε δύο ανεστραμμένες από κάποια έκρηξη βόμβας, λαμαρίνες που έκαναν ακόμη πιο αβάσταχτο και ατέλειωτο το μαρτύριό του.
Ήταν κάτι το τρομερό που δύσκολα μπορεί να το αντέξει κανείς…
Κρατώντας τον ετοιμοθάνατο υποπλοίαρχο Μπάτση προσπάθησα , μέσα σε αυτή την κόλαση της φωτιάς και του σιδήρου και ενώ το σκάφος εβυθίζετο, να φθάσω εις την πόρτα του θεραπευτηρίου.
Το πλήρωμα εγκατέλειπε την «ΟΛΓΑ» και βουτούσε στη θάλασσα.
Αγκάλιασα σφιχτότερα τον αείμνηστο φίλο μου Μπάτση και άνοιξα την πόρτα του μικρού νοσοκομείου. Τότε ένα απότομο κύμα αέρος και νερού με κτύπησε στο στήθος και με έκανε να χάσω την ισορροπία μου. Παρασυρόμενος από το κύμα έχασα και τον πληγωμένο θανάσιμα υποπλοίαρχο Μπάτση. Ενα ακόμη κύμα μπουκάρισε απότομα στο θεραπευτήριο και με έσπρωξε προς τα έξω. Βρέθηκα πάνω στο κατάστρωμα, το οποίο εν τω μεταξύ είχε καλυφθεί από την θάλασσα. Ήμουν ένας από τους τελευταίους επάνω στο καράβι γι’ αυτό έσπευσα να πέσω στη θάλασσα.
Ιωάννης Βαρελάς – Μηχανικός
Μία δέσμη βομβών – εκείνη η οποία επέφερε και το μοιραίο τέλος του πλοίου – μας χτύπησε στη δεξιά καπνοδόχο, στο πίσω μέρος του λεβητοστασίου. Το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση προς τα δεξιά. Εγώ ήμουν στο δεξί κατάστρωμα και προσπαθούσα να μετακινηθώ προς την πλώρη αλλά και να βοηθήσω αυτούς που ήταν χτυπημένοι και δεν μπορούσαν να κουνηθούν.
Γεώργιος Καβούκης – Δίοπος πυροβολητής
Όποιος πρόλαβε τον Κύριον είδε.. Πατάς επάνω σε πτώματα, δεν βλέπεις ποιος ήταν, ποιος δεν ήταν, κομμένα χέρια, κομμένα κεφάλια, στομάχια βγαλμένα, δεν βλέπεις τίποτα, εκείνον τον καιρό είναι όποιος σωθεί…
Μας είχαν διδάξει ότι αν τυχόν το καράβι στρίψει δεξιά και η θάλασσα είναι κοντά, ποτέ να μην βουτήξουμε από εκεί, γιατί από την άλλη σε τραβάει η δίνη του νερού…Και πολλοί χαθήκαν έτσι…
Όταν άρχισε ο βομβαρδισμός του καραβιού, είχα πιάσει το κάγκελο μιας σκάλας, η οποία κόπηκε από τον βομβαρδισμό και μου σακάτεψε τον καρπό… Σκέψου τραυματίας και να πρέπει να βουτήξεις στην θάλασσα… Η θάλασσα εντωμεταξύ φαλιγόταν από τα πετρέλαια του καραβιού και έπρεπε να κάνουμε μακροβούτια, για να βλέπουμε στην επιφάνεια της θάλασσας που υπήρχε φώς, για να μπορέσουμε να βγούμε και να πάρουμε ανάσα και μετά να ξαναβουτήξουμε μέχρι να βγούμε στην στεριά…
Όταν βγήκα στην στεριά και πήρα μια ανάσα, ξαναβούτηξα στην θάλασσα και έσωσα ένα συνάδελφό μου, που αγωνιζότανε να βγει έξω..
Νικόλαος Χρηστίδης – Δίοπος Πυροβολητής
Το πλοίο έγερνε. Κατέβηκα τις σκάλες για να δω κάποιον συνάδελφό μου και μπήκα στο μεγάλο υπόφραγμα των ναυτών. Μόλις πέρασα την πόρτα, το πλοίο πήρε μεγάλη κλίση και βρέθηκα εγκλωβισμένος μέσα στο υπόφραγμα δίχως να μπορώ να βγω από εκεί που μπήκα. Πίσω από την πόρτα υπήρχαν κιβώτια τροφοδοσίας και με την κλίση μετατοπίστηκαν.
Με την κλίση του καραβιού είδα τα φινιστρίνια να βλέπουν προς τον ουρανό. Μέσα από τα φινιστρίνια περνούσαν οι ακτίνες του ηλίου, κατακόρυφα. Μη έχοντας άλλη επιλογή βρέθηκα σε ένα φινιστρίνι, αρκετά μικρό.
Στο καράβι μας όταν το παραλάβαμε δεν υπήρχαν έξοδοι κινδύνου, μεγάλα φινιστρίνια, παρά μόνο μικρά για να παίρνουμε αέρα. Πήγα στο φινιστρίνι λοιπόν κι ενώ ανέβαιναν τα νερά είδα τους συναδέλφους που μου φώναζαν
«Χρηστίδη το άλλο, το άλλο»… Εγώ επειδή ήμουν στο ταβάνι δεν έβλεπα τι εννοούσαν. Με τις φωνές τους όμως συνειδητοποίησα ότι μιλούσαν για μία ανθρωποθυρίδα που είχαμε φτιάξει σε μία επισκευή στην Καλκούτα.
Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι όταν πρωτοφιάχθηκε αυτή η ανθρωποθυρίδα, επειδή εγώ ήμουν ναυτάκι τότε, οι άλλοι μου έκαναν καλαμπούρι και μου έλεγαν «Ρε Χρηστίδη για μπες να δούμε χωράς να περάσεις…» και έτσι με έβαζαν να περνώ από την ανθρωποθυρίδα που ήταν τελικά εκείνη που με έσωσε …
Βγήκα στην καρίνα και άρχισα να τραβώ και τους άλλους.
Υπήρχαν όμως και άλλοι ναύτες στα πιο χαμηλά υποφράγματα των μηχανικών και των τορπιλών, που μείνανε μέσα
… δεν πρόλαβαν…
Πάνω στο πλοίο, υπήρχε ένα νεαρό παιδί από τη Λέρο, το οποίο ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια. Για να μπορέσει να κρατηθεί στο πλοίο, το παιδί είχε πιαστεί από ένα σκοινί.
Άπλωσα τα χέρια μου για να φθάσω το μικρό, μα εκείνο δεν ερχόταν κοντά, στην αγκαλιά μου. Σαλτάρισα κοντά του και έπιασα τα χέρια του. Το παιδί όμως έτσι όπως κρεμόταν είχε δει από την άλλη πλευρά του πλοίου μία βάρκα και ήθελε να το πάρουν εκεί. Δεν υπήρχε όμως χρόνος. Ανέβηκα στο σημείο που κρατιόταν και του χτύπαγα τα χέρια για ν’ αφήσει το σκοινί και να μπορέσω να το σώσω εγώ.
Το παιδί όμως δεν τ’αφηνε το σκοινί με τίποτα μέχρι που το καράβι μπατάρισε κι άλλο και κατάφερε ν’ ανέβει στην καρίνα και να πηδήξει από την άλλη πλευρά όπου τελικά τον μάζεψε η βάρκα…
Εγώ έφυγα από την άλλη πλευρά και βρέθηκα στη θάλασσα, δίπλα στα πετρέλαια που καιγόντουσαν. Εκεί ήταν ένας συνάδελφος, ο Παγώνης. Πλησιάσα να τον βοηθήσω να βγει από τα πετρέλαια και μου φώναξε «Μη με πιάνεις Χρηστίδη» και μου έδειξε το πόδι του που ήταν σχεδόν κομμένο. Βρήκαμε ένα ξύλο, το έπιασε ο Παγώνης και άρχισα να τον σπρώχνω μέχρι που απομακρυνθήκαμε από την πυρκαγιά.
Αθανάσιος Ανδριανάκης – Ναύτης Αρμενιστής
Έρχονται ανάμεικτες οι αναμνήσεις, πότε αναμνησεις υπερηφάνιας και πότε αναμνήσεις θλίψης… Το θρυλικο αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» πρωτοστάτησε στις επιχειρήσεις της Μεσογείου…Ήταν το πρώτο, με την ελληνική σημαία περήφανα στον ιστό του, που ήρθε σε αυτό τον κόλπο της Λέρου, το Λακκί… Ήτανε για μας ένα θριαμβος, ήτανε για μας μια ανταμοιβή που πολεμούσαμε τον κατακτητή, τους Γερμανούς, όλα τα χρόνια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου…
Είχαμε όλη την νύχτα περιπολία στα νησιά της Δωδεκανήσου… Και ήρθαμε να ξαποστάσουμε, να ξεκουραστούμε λιγάκι εδώ και το βράδυ πάλι να συνεχίσουμε την ίδια ιστορία, την περιπολία… Συμπτωματικά, ακούμε την λειτουργία της Μητρόπολης Αθηνών, Κυριακή πρωί, κανείς δεν πήγε να ξεκουραστεί, είχαν αγκαλιάσει το ραδιόφωνο, το μικρό ραδιόφωνο, να ακούμε… Και χωρίς να περιμένουμε αυτή την επίθεση, χωρίς να χτυπήσει συναγερμός, χωρίς καμιά ειδοποίηση, μόνον οι βόμβες που έπεσαν στον κόλπο αυτόν, από τα 30 και πλέον εχθρικά αεροπλάνα Μας
ανάγκασαν να αρχίσουμε να αμυνόμεθα.
Τα εχθρικά αεροπλάνα, εκτός από τους βομβαρδισμούς, έκαναν και μια κάθετη εφόρμηση, και με τα πολυβόλα τους έκανα σάρωση των καταστρωμάτων Αυτό λέει ότι αποδεκάτιζαν τις ομοχειρίες των αντιαεροπορικών πολυβόλων και είναι γεγονός ότι από το Όλγα σκότωσαν πολλά παιδιά… Συνεχίζουμε με τα λίγα όπλα που έχουμε.. Ο κυβερνήτης, ο ένδοξος Γιώργος Μπλέσσας, με τον κραδασμό του πλοίου, που είχε πάει λίγο να ξεκουραστεί, όπως ήταν, γιατί αυτός ο κυβερνήτης ουδέποτε απολάμβανε με ησυχία την ξεκούραση, πάντοτε στην γέφυρα, μέρες – νύχτες… Δεν πήγαινε. Την ημέρα αυτή, κατέβηκε όπως ήταν με τα ρούχα,
να ξαπλώσει λίγο να ξεκουραστεί.. Αλλά ο κραδασμός του πλοίου, από τις βόμβες που είχαν πέσει στην θάλασσα και με την εμπειρία που είχε, πετάχτηκε αμέσως επάνω και τρέχει από την πρύμνη, διότι η διαμονή του επιτελείου των αξιωματικών ήταν στην πρύμνη, και έπρεπε να πάει στην γέφυρα..
Όταν βγήκε στο κατάστρωμα, από την αριστερή πλευρά, από εκεί που έρχεται ο βομβαρδισμός, ακούει μια φωνή, από κάποιον από το πλήρωμα «Κύριε Κυβερνήτα, βομβαρδιζόμεθα» και απαντάει «Παιδιά δεν είναι τίποτα, όλοι στις θέσεις σας». Και σκύβει στα σπηράγια της μηχανής, να ενημερώνει τον Πρώτο Μηχανικό, τον αείμνηστο Σακίπη, για
να ενεργοποιηθούν οι μηχανές, να αποπλεύσουμε. Αλλά, γύρισε το κεφάλι να δει, από που έρχεται η επίθεση αυτή, και σηκώνοντας το κεφάλι του ψηλά, να δει τα αεροπλάνα, κατέβαινε ένα εχθρικό αεροπλάνο, με τον πολυβολισμό, για τη σάρωση που όπως σας είπα κάνανε στα καταστρώματα και δυστυχώς, για τον ήρωα αυτόν, τον βρήκε η ριπή και του χτύπησε το λαιμό και το στήθος.. Έπεσε ακαριαία νεκρός.. Αυτό ήταν το «Όλγα».. Το πολεμικό αυτό τώρα βρίσκεται στον υγρό του τάφο, εδώ σε αυτόν τον ήσυχο κόλπο Κάθε χρόνο έρχομαι, να δω , να μιλήσω με τουςβήρωες φίλους – συμπολεμιστές για τους νεκρούς, διότι αν ξεχνάμε τους νεκρούς, πεθαίνουν…
Βασίλειος Μαγγασιάνος – Ναύτης Αρμενιστής
Την ώρα της επίθεσης ήμουν εδώ από κάτω, όπως είναι αυτά εδώ τα φινιστρίνια, τα δεύτερα, από κάτω (δείχνει στην μακέτα του πλοίου στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών),.
Άρχισαν με τα πυροβόλα τους τα αεροπλάνα, τα πολυβόλα τους, ότι είχαν και δεν είχαν, και γάζωσαν όλο το καράβι. Και η πρώτη σφαίρα χτύπησε τον κυβερνήτη, τον σκότωσε.
Το καράβι, μετά από εκεί, άρχισε και «μούγγριζε», χτυπήθηκε, άρχισαν οι βόμβες.. Την ώρα που γύριζε, «έπαιζε» το καράβι, βρέθηκα στην θάλασσα, κολυμπώντας..
κάποιος κάποια στιγμή με έσπρωξε, και μ’ έριξε στην θάλασσα… Πέφτω στην θάλασσα,
κολύμπαγα, βούταγα, άκουγα πίσω μου τα αεροπλάνα «βουυυρρρρ» , να πυροβολάνε και να βομβαρδίζουν, το ένα πίσω από το άλλο…
Ο κυβερνήτης, ο Μπλέσσας ήτανε ο καλύτερος! Ποτέ του δεν φόραγε κράνος, ήταν με έναν μπερέ..
